آشنایی با دروازه های قدیمی تهران

در زمان های قدیم برای حفاظت از شهرها و به منظور امنیت و دفاع از شهر حصارهایی بلند و محکم دور شهر می‌کشیدند و دروازه‌هایی برای ورود افراد و دریافت عوارض می‌ساختند. تهران نیز دروازه‌ های زیادی برای عبور و مرور داشت که در طی سالیان گذشته تخریب شده اند. در این مقاله قصد داریم تعدادی از دروازه‌ های تهران را به همراه آدرس معرفی کنیم، برای آشنایی بیشتر تا پایان مقاله با ما در بیو تهران همراه باشید.

معرفی 14 تا از دروازه‌ های تهران

در زمان صفویان اولین دروازه های تهران ساخته شد و حدود پنج دروازه در تهران قدیم ساخته شد که اولین آنها در زمان شاه تهماسب یکم بنا شده است.  بعدها دروازه های تهران زیاد شد ولی در زمان قاجار به دلیل گسترش شهر دروازه های قدیمی تخریب شدند و دروازه های جدید ساخته شدند. این بار تعداد دروازه ها به 12 عدد رسید که روی بعضی از آنها نقش‌های زیبایی از رستم و اسفندیار طراحی شده بود.

دروازه ‌های تهران قدیم در زمان قاجار تخریب شده و از نو ساخته شدند.

دروازه‌ های تهران در دوران صفویه

در زمان حکومت صفویان دور شهر دیواری محکم کشیدند و در چهار طرف آن دروازه هایی محکم ساختند تا دشمن به راحتی نتواند به داخل شهر نفوذ پیدا کند. این دروازه ها بعدها خراب شدند و دروازه های جدید با استقامت بیشتر جایگزین آنها شدند.

14. دروازه دولاب تهران

از دروازه های جنوبی شهر دروازه دولاب بود که از شرقی ترین دروازه های تهران محسوب می شد. اهالی تهران از طریق این دروازه با مردمی که در شرق شهر زندگی می کردند در ارتباط بودند و زمین‌های کشاورزی زیادی در اطراف این دروازه وجود داشت که بیشتر برای صیفی‌کاری استفاده می‌شده است.

جاذبه های گردشگری اطراف دروازه دولاب:

• حمام دولاب
• بقعه سیده ملکه خاتون
• تکیه چال
• مسجد پیر دولاب
• بقعه چهل تن
• گورستان ممنوعه

آدرس: تهران، سه راه شکوفه

13. دروازه شمیران تهران

تنها دروازه شمالی حصار تهران دروازه شمیران بود که راه ارتباطی مردم با مناطق شمالی بود، این دروازه در خیابان دکتر شریعتی امروز واقع شده بود که گذر پامنار کنونی در آنجا قرار گرفته بود که خانه ها و باغ های زیبایی در این گذر وجود داشت. امروزه تعدادی از جاهای تاریخی تهران در اطراف دروازه شمرون قرار گرفته است و گردشگران زیادی برای بازدید از آنها به این مکان رفت و آمد دارند. اگر به شمیران رفتید حتما از غذاهای رستوران های شمال تهران میل کنید که بسیار لذیذ هستند.

جاذبه های تاریخی دروازه شمیران امروزی:

• کوچه پارک امین‌الدوله
• مسجد فخرالدوله
• موزه برق
• خانه شهید مطهری

آدرس: تهران، انتهای پل چوبی

گذر باریکی که در دروازه شمیران بود همان پامنار کنونی است.

12. دروازه قزوین تهران

دروازه قزوین دروازه در دوران پهلوی دوم توسط معمار برجسته تقی محمدپور با  نقش ها و کاشی‌کاری‌های زیبایی در قسمت غربی شهر ساخته شد. دروازه قزوین در داخل بازارچه قوام الدوله همان وحدت اسلامی امروزی قرار داشت.

آدرس: تهران، نزدیکی میدان قزوین

11. دروازه شاه عبدالعظیم تهران

یکی از دروازه های تهران که در قسمت جنوبی شهر ساخته شده و از دروازه های اصلی شهر به شمار می‌آمد دروازه شاه عبدالعظیم تهران بود که در مسیر اصفهان و قم در محله چال میدان واقع شده بود. این دروازه در جاده شهر ری واقع شده و به دلیل وجود امامزاده شاه عبدالعظیم بین اهالی تهران و روستاهای اطراف تهران معروف شده است‌. این منطقه به دلیل آب‌و‌هوای تمیز و خوب جاذبه‌های طبیعی زیادی در اطراف خود جای داده است.

اطلاعات جاذبه های تاریخی و طبیعی اطراف دروازه شاه عبدالعظیم

جاذبه‌های طبیعی اطراف دروازه شاه عبدالعظیم	چشمه علی تالاب عشق آباد دشت ری
جاذبه‌های تاریخی اطراف دروازه شاه عبدالعظیم	کاروانسرای عباسی آتشکده بهرام برج طغرل
آدرس	تهران، میدان شوش، ابتدای جاده شهر ری

دروازه تهران در زمان افغان‌ها

بعد از بر کنار شدن صفویان افغان ها به مدت کوتاهی حکومت تهران را برعهده گرفتند که در همین مدت کم برای جلوگیری از نفوذ دشمن به شهر تغییراتی در شهر بوجود آوردند که یکی از مهمترین این تغییرات ساخت دروازه بود که در ادامه این دروازه را معرفی خواهیم کرد.

10. دروازه دولت تهران

افغان‌ها برای جلوگیری از شورش مردم تهران دروازه‌ای را در ارگ شمالی بنا کردند که این دروازه به نام دروازه اسدالدوله سرکرده افغان‌ها نامگذاری شد که بعدها به دروازه دولت تغییر نام داد. این دروازه سه طبقه بنای محکم و وسیع داشت که به سمت بیابان راه داشت دروازه دولت در زمان ناصرالدین شاه تخریب شد که بعدها در تقاطع انقلاب و سعدی دروازه‌ای به همین نام احداث شد.

محله های اطراف دروازه دولت:

• محله مفتح شمالی
• محله بهجت‌آباد
• محله پامنار
• محله لارستان
• محله میرزای شیرازی
• محله حسن‌آباد

آدرس: تهران، تقاطع خیابان انقلاب و سعدی

افغان‌ها دروازه‌ای به نام سرکرده خود اسدالدوله ساختند که بعدها به دروازه دولت معروف شد.

دروازه‌ های تهران در عهد ناصری

و اما بالاخره در دوران ناصرالدین شاه قاجار دیوار شهر که نیمه خرابه شده بود به همراه دروازه های قدیمی تخریب شدند و حصاری بلند و مستحکم به همراه 12 دروازه با عظمت دورتادور تهران ساخته شد.

9. دروازه خراسان تهران

دروازه خراسان در نزدیکی میدان خراسان و از جنوبی‌ترین دروازه‌ها به دیوار شرقی بود که بعدها تخریب شد. این دروازه به منظور رفت و آمد و امنیت قسمت دیوار شرقی ساخته شده بود.

آدرس: تهران، میدان خراسان

8. دروازه دوشان تپه تهران

یکی از دروازه‌ های قدیمی تهران در روستای دوشان تپه ساخته شده بود که  در زمان قاجار شکارگاه ناصرالدین شاه قاجار بوده و دلیل شهرت این دروازه به همین علت است.

دیدنی ‌های اطراف دروازه دوشان ‌تپه:

• باغ سلیمانیه
• موزه صنعت نفت
• پارک پردیس بانوان
• خانه موزه محمد معین استاد ادبیات
• قصر فیروزه (کاخ فرح‌آباد)

آدرس: تهران، میدان ژاله

دلیل شهرت دروازه دوشان‌تپه وجود شکارگاه قاجار در آنجا بود.

7. دروازه خانی آباد تهران

یکی دیگر از دروازه های اصلی تهران دروازه خانی آباد بود که در محله خانی‌آباد زادگاه مردان بزرگ و مشهوری چون تختی ساخته شده بود. دروازه خانی آباد نزدیک یخچال‌های تهران بود و یکی از سه دروازه جنوبی تهران محسوب می‌شد که اهالی تهران برای آوردن آب موردنیاز از یخچال ها از این دروازه استفاده می کردند.

جاهای دیدنی نزدیک دروازه خانی‌آباد:

• مسجد جامع ولیعصر
• حمام حاج قاسم
• مسجد قندی
• مسجد حضرت ابوالفضل سهرابی
• محله خرمافروشان

آدرس: تهران، محل تلاقی خیابان خانی‌آباد و خیابان شوش

6. دروازه غار تهران

یکی دیگر از دروازه های تهران دروازه غار بود که در قسمت شمالی محله باغ آذری واقع شده بود، این دروازه با کاشی‌کاری‌هایی از استاد محمد کاشی‌پز هنرمند معروف شیرازی در سال ۱۲۶۳ هجری طراحی شده بود که مزین به نقش رستم و دیو سفید بود. این کاشی های زیبا بعد از تخریب دروازه به موزه ایران باستان یکی از بهترین موزه های تهران انتقال داده شد. دروازه غار راهی برای ورود به بازار بود و بیشتر کاروان‌ها برای تجارت از این دروازه استفاده می‌کردند.

جاهای تفریحی اطراف دروازه غار:

• بوستان مادر
• بوستان میلاد
• بوستان بعثت
• مجتمع تجاری نور

آدرس: تهران، حد فاصل میدان شوش و میدان خانی‌آباد

5. دروازه گمرک تهران

دروازه گمرک در جنوب غربی مرکز تهران در دروازه گمرک واقع شده که این دروازه در باروی غربی و جنوبی‌ترین دروازه غربی تهران محسوب می‌شد. دروازه گمرک از سه راه‌هایی بود که کاروان‌های تجاری برای عبور از دروازه باید گمرک پرداخت می‌کردند.

مکان های دیدنی اطراف دروازه گمرک:

• پردیس سینمایی
• بوستان رازی
• مدرسه مشیرالسلطنه
• مسجد مشیرالسلطنه
• فرهنگسرای رازی

آدرس: تهران، انتهای خیابان امیریه، رو به میدان گمرک

دروازه گمرک در محله‌ای به همین نام در محدوده مرکزی تهران قرار داشته است.

4. دروازه یوسف آباد تهران

دروازه یوسف آباد در روستایی در شمال غربی تهران به همین نام بوده که بر روی تپه ای واقع شده بود که دلیل نامگذاری این دروازه به همین علت بوده است. پادشاهان قاجار برای سرکشی از زمین های بهجت آباد از این دروازه استفاده می کردند که دلیل معروف شدن این دروازه به همین علت است.

جاهای دیدنی و تفریحی اطراف دروازه یوسف ‌آباد:

• فرهنگسرای شفق
• پارک قزل قلعه
• کتابفروشی فرحبخش
• پارک شفق
• سینما تئاتر گلریز

آدرس: تهران، خیابان حافظ

3. دروازه باغ شاه تهران

یکی دبگر از دروازه‌ های مهم  و اصلی تهران که در محدوده میدان حر واقع شده بود دروازه باغ شاه است که در باروی غربی بود و از دروازه‌ های شمالی تهران محسوب می‌شد و به دلیل نزدیکی به میدان اسب دوانی پادشاهان قاجار به دروازه اسب دوانی نیز معروف شده بود، اکنون نیز پادگان باغ شاه در آنجا واقع شده است. دروازه باغ شاه در زمان قاجار محل عبور و مرور پادشاهان قاجار و مهمان های خارجی بود.

آدرس: تهران، انتهای خیابان سپه

دروازه باغ شاه به میدان اسب دوانی شاهان قاجار نزدیک بود.

دروازه های باقیمانده در استان تهران

تمام دروازه های تهران که در دوران ناصری بنا شده بودند در زمان پهلوی به منظور سازماندهی به شهر تخریب شدند، به غیر از چند تا که همچنان استوار باقی مانده اند.

2. دروازه محمدیه تهران

یکی از دروازه های باعظمت دوره قاجاریه دروازه محمدیه است که همچنان باقی مانده است. این دروازه در نزدیکی میدان محمدیه یا پاقاپوق یکی از ۵ میدان مهم ساخته شده است. این میدان بعدها به خاطر اینکه محل اعدام مجرمین بود به میدان اعدام نامگذاری شد که بعد از برچیده شدن دار اعدام در آنجا به میدان محمدیه تغییر نام داد. اکنون دروازه محمدیه به دروازه نو و دروازه محمدیه معروف است که در جنوب محله بازار واقع شده است و بر دیوار این دروازه طرح شیر طلایی نقش بسته شده است.

جاهای دیدنی اطراف دروازه محمدیه:

• سقاخانه بیمه ایران
• کاروانسرای چال
• گذر مستوفی
• حمام کدخدا
• خانه باستان شناسان ایران

آدرس: تهران، خیام، چراغ برق، محله بازار، میدان محمدیه

1. دروازه سر در باغ ملی تهران

یکی از دروازه های دوران قاجار که در آن زمان سمت میدان مشق قرار داشت و یک منطقه نظامی و در اختیار قشون شاه بود و به دستور رضاشاه ساخته شده بود دروازه سر در باغ ملی بود که یکی از بی‌نظیرترین جاذبه های دیدنی تهران در زمان قاجار است. این سر در در حال حاضر در خیابان امام خمینی واقع شده است. در معماری دروازه از طراحی اروپایی و ایرانی استفاده شده بود که کاشی‌کاری‌های آن شبیه کلاه فرنگی یکی از کاخ های تهران طراحی شده بود‌ و در نمای داخلی این دروازه اثری از کوروش کبیر وجود داشت. ولی این دروازه نیز مانند دروازه های دیگر پایتخت به مرور زمان از بین رفت و تنها سر در آن باقی ماند.

موزه های اطراف دروازه سر در باغ ملی:

• موزه بانک سپه
• موزه ارتباطات
• موزه عبرت
• موزه ملی ایران
• موزه ملک

آدرس: تهران، خیابان امام خمینی

دروازه باغ ملی طی سالیان گذشته تخریب شده، ولی سر در باغ ملی همچنان باقی مانده است.

سوالات متداول درباره دروازه‌ های تهران

جمع بندی

در زمان های گذشته برای حفظ امنیت شهر دیوار محکمی دور شهر می کشیدند و دروازه هایی برای عبور و مرور در آن قرار می دادند که این دروازه ها در چهار طرف شهر قرار داشتند تا افراد راحت بتوانند به شهر دسترسی پیدا کنند. دروازه های تهران نیز از این نوع دروازه ها بودند که در زمان صفویه و ناصری ساخته شده بودند که متاسفانه در زمان پهلوی به منظور سازماندهی به شهر تخریب شدند. چند مورد از این دروازه ها در پایتخت باقی مانده اند که از جاذبه های گردشگری تهران محسوب می شوند. اگر به دیدن این جاذبه های زیبا رفتید ساعاتی را در کافه های روباز تهران استراحت کنید.

بیشتر بخوانید:

• معرفی کاخ های تهران
• بهترین دیدنی های تهران در پاییز
• شگفت انگیزترین جاهای دیدنی اطراف تهران
• 15 تا از بهترین جاهای دیدنی تهران در تابستان
• آشنایی با معروف ترین پارک های تهران با آدرس